Sofa is een heel oud Malinke – ritme dat volgens sommigen terugvoert naar de tijd waarin krijgers (in Malinke: Sofa) in West Afrika op paarden reden (de cavalerie). Deze krijgers hadden grote schaalvormige trommels (tavela), die onder andere als berichtenverzenders dienst deden. Als Sofa gespeeld werd ‘dansten’ de (gedresseerde) paarden met hun bereiders op dit ritme. Sofa werd ook gespeeld bij het overlijden van een belangrijk krijger/jager uit het dorp. (vrij naar: Famoudou Konaté; Rhythmen der Malinke).
Sofa werd gespeeld ter ere van de dappere krijgers die ten strijde trokken of terugkeerden. Griots begeleidden de krijgsverhalen met het ritme op de bolon ( Uschi Billmeier/Mamady Keïta: A Life for the Djembé).
Er zijn ook bronnen die spreken van een ritme dat ter ere van de koning gespeeld werd. Waarschijnlijk vanwege de leeftijd van het ritme en de oorsprong (bolon), zijn er ook verschillende varianten ontstaan. Limbadji Toko (Fatala; Gongoma Times), is volgens sommige een Sofa -variant. Het is een ritme dat bij begrafenisrituelen gespeeld wordt en refereert aan mensen die een doorzettingsvermogen hebben en nooit opgeven. Limbadji is een woord uit de Baga-taal.
Sofa / Limbaji Toko / Kèlèmansa Bon / Warabah
Laatst aangepast op 19 januari 2015In onderstaand lied (Mögöbalu-CD) worden twee liederen aan elkaar gesmeed; Kèlèmansa Bon en Warabah. (ter zijde: Waraba of Warba is de bekende traditionele dans van de Mossi uit Burkina Faso. Onbekend of hier daarnatoe wordt verwezen). Door vergelijking en metaforen wordt gerefereerd aan zowel de wilde kat, die over de natuur heerst, als over de god van de oorlog, zo nobel, en wiens moeder alleen maar een zeer exceptionele vrouw kan zijn geweest. Nankama is een bijnaam van Mamady Keïta.
Kèlèmansa bon na kolon tè, Nankamah ini woura
Mosso bè tè kèlèmansa dén södon, N’nanin Bölonfo lè lah
N’anindiya lémaa, Woula djan na kani magni, Yééé warabah ma naa?, Aaa mankan, Yé warabah lé koo, Mankan yé warabah le fèè !
Allah ta Allah bali koo tèè,
Nankamah ini woura!, An nani djya léma, Bélbélé ini woura!
Het huis van de oorlogsgod is nooit leeg!, Goede avond, Nankama.
Niet elke vrouw kan een zoon van de oorlogsgod baren,
ik kwam om de bolon te spelen en ik ben gekomen vol van hoop,
afstand is slecht voor vriendschappen, het is niet goed om hem te vernederen die zo populair is, is de wilde kat niet gearriveerd?
Het is hem echt, de wilde kat die echo’s laat weerklinken,
de beroemde nobele man, die de wilde kat echo’s laat weerklinken,
Want voor Allah is niets onmogelijk, goede avond aan jou, Nankama, wij zijn gekomen vol van hoop, Goede avond aan jou, reus
Bronnen
Lessen: Martin Bernhard, Cécé Koly, Ibro Konaté, Kaloga Traoré, Dansles: Sonja vd Bockstaele
Geschreven materiaal: Famoudou Konaté, Mamady Keïta, Arafan Touré (Fatala), Serge Blanc, Ponda O’Bryan, Åge Delbanco, Paul Janse, Rafaël Kronberger