Reparaties & Onderhoud - Paul Nas; De Balafoon is mijn Passie!

balafoon, balafon, Burkina Faso, pentatonic, pentatonisch

page-template,page-template-full_width,page-template-full_width-php,page,page-id-3080,bridge-core-3.1.7,qode-page-transition-enabled,ajax_fade,page_not_loaded,,qode-theme-ver-30.4.2,qode-theme-bridge,disabled_footer_bottom,qode_header_in_grid,wpb-js-composer js-comp-ver-7.6,vc_responsive

Reparaties & Onderhoud

DE BALAFOON VAN BINNEN KENNEN

Het doen van Reparaties & Onderhoud van allerlei balafoons

EEN AMBACHT GELEERD

Toen ik begon met les geven, moest ik balafoons hebben die gelijk gestemd zijn en ik begon met vallen en opstaan de verschillende via marktplaats opgekochte balafoons los te maken en om te stemmen. Langzamerhand kreeg ik meer vaardigheden op dit gebied en tijdens mijn reizen naar Burkina Faso en Mali deed ik extra kennis op die ik gebruikte bij herstel en onderhoud. Zo heb ik de afgelopen jaren een vak geleerd als ambachtelijk hersteller van balafoons.

Van de prachtige balafoons die Youssouf Keita maakt kan ik inmiddels ook een nieuw frame maken. Youssouf signeert zijn eigen balafoons altijd met ‘Keita’ en heeft me toestemming gegeven om balafoons die zijn gemaakt met zijn klankstaven en kalebassen, waarvoor ik een frame heb gemaakt, te voorzien van de handtekening “Keita-Nas’!

GEDEELTELIJKE OF COMPLETE REVISIE

HHet hout waarvan de klankstaven gemaakt zijn is doorgaans Palissander, dat overigens in een aantal variaties voorkomt. Plaatselijk zijn ‘Padouk’ of soms ook ‘Wenge’ in gebruik. In Burkina noemen ze Gwené of Nguéni, het is de Vène (Pterocarpus erinaceus) ook wel palissander van Senegal genoemd. Het enige Europese alternatief lijkt de Acacia te zijn.

Wil je je balafoon laten opknappen? Ontbreekt er een kalebas of is er een kapot? Is het frame gebroken is er teveel speling? Zitten de klankstaven niet meer goed vast? Bijgeluiden? Wil je een nieuw frame of een nieuw ophang-systeem? Alle voorkomende vragen kan je voorleggen en in overleg wordt een prijs vastgesteld voor Reparaties & Onderhoud. Wil je misschien alleen een advies over hoe je zelf je balafoon kan onderhouden of repareren? Dat doe ik ook graag. Alle reparaties vinden plaats op traditioneel ambachtelijke wijze.

OPSPANNEN TOUWWERK

Tijdens het spelen en het vervoer van de balafoon, raakt het touwwerk soms verslapt. Er ontstaan bijgeluiden of klankstaven worden onbedoeld gedempt door andere delen van de balafoon waar ze tegen aan komen. Laat je balafoon opspannen zodat die weer een tijd mooi klinkt. In sommige gevallen kan dat bij jou op locatie. Soms wordt het touw van de balafoon vervangen, als het te erg versleten is of gebroken of niet (meer) mooi. Ik heb verschillende geschikte touwsoorten die daarvoor in aanmerking komen.

Complete revisie

Frame, klankstaven en kalebassen

KALEBAS HERSTELLEN

Soms kan een kapotte kalebas geplakt worden

TOUWWERK OPSPANNEN

Hier 2 x te zien bij een ‘hangend frame’

Uitgelicht: Het zoem-effect van de balafoon

In west Afrika zijn er spinnen die een beschermd vlak maken over de plaats waar zij de eitjes hebben achtergelaten. Aanvankelijk is dat opgebouwd uit de draden die een spin ook maakt voor een web, maar na een dag of drie ‘smelten’ de draden tot een velletje. Op een bepaald moment, als de eitjes zijn uitgekomen en de jonge spinnetjes op weg kunnen gaan, maakt de ouder het vlak open zodat de jonkies er uit kunnen.

Balafoon-bouwers gaan op zoek naar zulke nestjes en halen voorzichtig het door de spinnen gemaakte vel eraf. Als de spin later terugkomt, zal deze opnieuw een vel maken. Zo kan een ‘verzamelaar’ wel tot drie keer een velletje ‘oogsten’. Het blijkt dat zo’n velletje op zich weer splitsbaar is in twee velletjes die te gebruiken zijn om over een gat in de kalebas te plakken. Dus met één velletje kunnen je twee gaten per kalebas dicht maken. Het velletje wordt gelijmd met de hars van de Carité-boom.

Omdat (in de stad) steeds minder riet en klei wordt gebruikt om huisjes mee te maken, zijn er minder spinnen en dus ook minder velletjes te vinden. Alternatieven die gebruikt worden zijn vloeipapier van sigaretten en boterhamzakjes: zo sterk en zo dun mogelijk plastic. Wel gebruikt men nog steeds de Carité-boom-hars. De kalebas wordt verwarmd met een klein vlammetje, rond het gat dat gemaakt is. Een bolletje hars wordt vervolgens rond het gat ‘gewreven’ zodat het buitenlaagje van dat bolletje een beetje zacht wordt en achterblijft rond het gemaakte gat. Dan wordt de bedekking erop aangebracht en een beetje strak gespannen over het gaatje.

In West Afrika zijn de meeste mensen erg enthousiast over het zoem-effect van een balafoon. In het westen zijn er juist veel mensen die het niet mooi vinden. Daarom wordt voor de export-balafoons vaak een enkel, klein gat (∅1 cm) gebruikt voor de kalebassen terwijl in Burkina, Mali en Ivoorkust vaak twee of drie grote gaten (∅ 1,5 cm) gemaakt worden per kalebas (in de grote kalebassen).