14 jun Monteren van klankstaven
Ik heb een algemene instructie video gemaakt voor het monteren van klankstaven op een balafoon. De video’s heb ik al een tijdje geleden gemaakt, maar ik was er nog niet toe gekomen om ze bewerken en klaar te maken voor de website. De afgelopen week leidde een vraag van Brian uit Ierland er toe om de video af te maken en als dit blog-item te presenteren.
Er worden verschillende soorten van montages toegepast in West Afrika voor de verschillende soorten balafoons. Bij het vastmaken van de klankstaven is het van belang dat het ‘knoop-punt’ van de klankstaven wordt gebruikt om de positie van het bevestigings-touw te bepalen. Op het knoop-punt van een klankstaaf is de trilling van het hout als deze geraakt wordt, minimaal. Elke klankstaaf heeft twee knooppunten die op ongeveer één vijfde van het eind van de staaf aanwezig zijn. Je kunt dit knooppunt vinden door wat fijn zand of zout of iets dergelijks op de klankstaaf te strooien en dan voorzichtig een toon te spelen. Na enige herhaling schuift het zand zodanig, dat duidelijk wordt waar in het hout de minste trilling is. Bij het maken van het frame voor een balafoon moet je dan ook rekening houden met de lijn die ontstaat als je de knooppunten van alle klankstaven die je gebruikt, virtueel aan elkaar koppelt.
Methode 1: Elke klankstaaf apart vastmaken aan het frame
Deze methode van monteren van Klankstaven kan worden toegepast op frame’s die recht zijn. Dat zijn modellen die de meeste etnische groepen in West Afrika gebruiken. Het kan ook worden gebruikt op frame’s die gebogen zijn zoals de Lobi, Dagara en Bwaba balafoons.
Guinees model
Guineese (heptatonische / diatonische) balafoons hebben doorgaans brede bamboe frame stokken. De knooppunten van de klankstaven liggen doorgaans in het midden van de frame stokken. Er wordt dan bijzonder dun touw toegepast dat soms wel 10 of 12 keer om elke klankstaaf wordt gewikkeld. Op die manier ontstaat een ‘bedje’ van touw-wikkel waarop de klankstaaf ligt op het centrale touw dat boven het midden van de frame stok is gespannen. Ik hoop hier later nog eens een video van te maken en hier toe te voegen.
Model Burkina Faso / Mali / Ivoorkust
In dit model wordt de virtuele lijn (die ontstaat als je de knoop-punten van de klankstaven naast elkaar legt op de gewenste afstand) bepaald aan de binnenzijde van de frame stok. de dragende paaltjes aan de twee zijkanten van het frame bepalen de lijn van het dragend touw boven de frame stok. Dat touw ligt dan ook direct naast de frame stok. Er wordt slechts een paalsteek ofwel mastworp knoop gebruikt om elke klankstaaf te wikkelen en vervolgens vast te maken aan het frame.
Methode 2: Een zwevende mat van klankstaven boven het frame
Deze methode van monteren van Klankstaven wordt toegepast bij de modellen met een gebogen frame van etnische groepen uit Ghana / Burkina, de Lobi en Dagara, maar ook door de Bwa of Bwaba, die in het grensgebied van Mali en Burkina Faso leven. In deze methode worden alle klankstaven eerst aan elkaar bevestigd middels een paal-steek of wel mastworp. Vervolgens wordt de hele mat over het frame gespannen. Door de kromming van het frame komt de hele mat te zweven boven het frame. Dit principe wordt ook gebruikt en is verfijnd door Youssouf Keita en zijn broers Aly en Seydou voor het maken van hun top-balafoons. Ik wil hier later nog een video van maken en hier toevoegen.
Paul Nas
Geplaatst op 06:08h, 14 juniAls je deze website fijn vindt of je hebt baat gehad bij het gebruik van deze pagina’s, overweeg dan een donatie te doen aan Yiri Kan. Deze stichting in Burkina Faso richt zich op balafoon-educatie, het behoud van de palissander boom en het bouwen van een balafoon-centrum in Bobo Dioulasso. Kijk alsjeblieft even op Yiri-Kan Dank je wel, Paul