GGanda Yina (Ganda-Yina, Gandayina) is een ritme dat wordt gespeeld door stammen in het noord-westen van Ghana zoals de Lobi en de Dagara. Hier heet de balafoon een Gyll (uitgesproken als gji-lie) en heeft het karakteristieke aantal van 14 klankstaven. De Gyil is vrijwel altijd een pentatonisch gestemd instrument. Het nummer Ganda Yina wordt voornamelijk gespeeld bij begrafenis en herdenkingsrituelen.
The strong man is out
‘Ganda Yina (de kostwinner is overleden, de sterker man is weg). Lobi en Dagaare begrafenissen gaan allemaal over chaos, waarheid, huilen, jammeren, geconfronteerd met onze schaduw, vallen, naar beneden gaan tot men de bodem bereikt. De liedjes worden gespeeld om harde waarheden aan de rouwenden te brengen: “Je zorgde niet voor je man, nu is de belangrijkste kostwinner gestorven en zul je lijden”. Je enige reactie is om te dansen, jammeren, gezien te worden voor al je fouten. Op dat moment realiseer je je, kater en moe, dat je lacht, herbouwt en hebt overleefd.’ (aldus Bex Burck op CD Vula viel – Good is Good)
Lobi & Dagara
De Gyil is – net als de balafoon – een grootouder van de mallet-toetsenbordfamilie. Het is het nationale instrument van de Lobi- en Dagara-bevolking van Ghana, Burkina Faso en Ivoorkust. De gyil wordt voor alles in het leven gebruikt; van bruiloften en begrafenissen tot dansen en dagelijkse recreatie. De gyil-meester (zowel een instrumentmaker als een speler) beheerst het instrument en bestudeert het een groot deel van zijn leven voordat hij het waardig wordt geacht om zijn gemeenschap bij heilige evenementen te vertegenwoordigen
Ganda Yina!
Berna Haverkort
Geplaatst op 13:38h, 02 maartMooie tekst Paul. Fijn dat N.W. Ghana met de Lobi traditie een plekje krijgt op je site.